RODO to słowo, które w pierwszej połowie 2018 r. przyprawia o zawrót głowy cały prawniczy świat. Nie dało się od niego uciec – informacje o publikacjach, szkoleniach, a nawet szafkach dostosowanych do RODO pojawiały się wszędzie. Poziom szaleństwa z tym związanego oddaje absurdalna pasta o RODO. Czym jest więc to całe RODO? To Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych, które zaczyna obowiązywać właśnie dzisiaj – w dniu 25 maja 2018 r. W tekście pt. „Niemożliwość zatarcia skazania” pisałem o tym, że ze względu na sposób funkcjonowania informacji w sieci, zatarcie skazania staje się nieosiągalne. Czy RODO może coś w tym względzie pomóc?
Przypomnijmy, że zgodnie z art. 106 kodeksu karnego, z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Przyjmuje się, że zatarcie skazania ma oddziaływać w warstwie prawnej, ale także społecznej. Oznacza to, że ma ono pozwolić osobie skazanej rozpocząć życie bez balastu skazania. W erze Internetu jest to bardzo trudne do osiągnięcia – co potencjalnie może zmienić się na skutek RODO.
W preambule RODO wskazuje się na niepożądane skutki postępu technologicznego i związanego z nim powstaniem Internetu:
„Szybki postęp techniczny i globalizacja przyniosły nowe wyzwania w dziedzinie ochrony danych osobowych. Skala zbierania i wymiany danych osobowych znacząco wzrosła. Dzięki technologii zarówno przedsiębiorstwa prywatne, jak i organy publiczne mogą na niespotykaną dotąd skalę wykorzystywać dane osobowe w swojej działalności. Osoby fizyczne coraz częściej udostępniają informacje osobowe publicznie i globalnie. Technologia zmieniła gospodarkę i życie społeczne i powinna nadal ułatwiać swobodny przepływ danych osobowych w Unii oraz ich przekazywanie do państw trzecich i organizacji międzynarodowych, równocześnie zaś powinna zapewniać wysoki stopień ochrony danych osobowych”
Kluczowe w kontekście zatarcia skazania jest „prawo do bycia zapomnianym”, które znajduje się w art. 17. Zgodnie z ust. 1 „Osoba, której dane dotyczą, ma prawo żądania od administratora niezwłocznego usunięcia dotyczących jej danych osobowych, a administrator ma obowiązek bez zbędnej zwłoki usunąć dane osobowe, jeżeli zachodzi jedna z następujących okoliczności […]”. W tym miejscu następuje wyliczanka powodów usunięcia. Z punktu widzenia zatarcia skazania warto przyjrzeć się punktowi e:
dane osobowe muszą zostać usunięte w celu wywiązania się z obowiązku prawnego przewidzianego w prawie Unii lub prawie państwa członkowskiego, któremu podlega administrator;
Wydaje się, że tego podpunktu dotyczy zatarcie skazania. Z istoty zatarcia skazania wynika oczekiwanie braku informacji łączących sprawcę z przestępstwem, które uległo zatarciu. Zatarcie skazania związane jest więc z „przepisem prawa przewidzianego w prawie członkowskim”, o jakim mowa w art. 17 ust. 1 pkt. e RODO. Moim zdaniem skazany może powołać się na ten przepis wraz z żądaniem usunięcia istniejących informacji łączących go z przestępstwem, które się już zatarło.
Należy mieć też na uwadze, że na mocy art. 17 ust. 2 administrator danych ma nie tylko obowiązek usunięcia danych osobowych ze swojej strony, ale także:
„biorąc pod uwagę dostępną technologię i koszt realizacji – podejmuje rozsądne działania, w tym środki techniczne, by poinformować administratorów przetwarzających te dane osobowe, że osoba, której dane dotyczą, żąda, by administratorzy ci usunęli wszelkie łącza do tych danych, kopie tych danych osobowych lub ich replikacje.”
Teoretycznie więc, może zdarzyć się tak, że po wystosowaniu jednego żądania wszelkie informacje związane z zatartym przestępstwem, zostaną usunięte z sieci – jeżeli pochodziły one z jednego źródła. Wskazuje się jednak, że skuteczność tego przepisu może być mocno wątpliwa, ze względu na użycie klauzul generalnych. Aktywność administratora danych ma być bowiem podejmowana warunkowo – „biorąc pod uwagę dostępną technologię i koszt realizacji” [1].
Podsumowując i odpowiadając na zadane w tytule pytanie, można stwierdzić, że RODO daje normatywne narzędzia wymuszające wyegzekwowanie zatarcia skazania w Internecie , jednak na ocenę skuteczności w tym zakresie, przyjdzie nam jeszcze poczekać.
*Tezy zawarte w tym artykule pochodzą z mojej rozprawy doktorskiej „Wpływ rewolucji cyfrowej na podstawy odpowiedzialności karnej i wymiar kary”.
[1] M. Czerwiński [w:] E. Bielak-Jomaa i in., RRODO Ogolne rozporzadzenie o ochronie danych Komentarz., komenatrz do art. 17.
